خواص دارویی گل گاو زبان به عنوان گیاه شناخته شده و محبوب ایرانیان در بهبود سلامتی

گاوزبان گیاهی است که از مدت ها قبل به دلیل داشتن خواص شگفت انگیز، طرفداران زیادی داشته است. گل گاوزبان غنی از اسید گاما لینولئیک (GLA) می باشد. این ماده موثره یک اسید چرب امگا ۶ است که باعث کاهش التهاب می شود.

گیاه گاوزبان به درمان چندین بیماری از جمله آسم، آرتریت روماتوئید و درماتیت آتوپیک کمک میکند. با این حال گروه های خاصی از افراد باید از مصرف این گیاه به طور کلی اجتناب کنند.

در این مقاله نگاهی دقیق تر به فواید، کاربردها و عوارض جانبی احتمالی ناشی از مصرف گیاه گاوزبان می پردازیم.

گیاه گاوزبان چیست؟

گیاه گاوزبان گیاهی است که به دلیل داشتن گل های بنفش پر رنگ و خواص دارویی فراوان، بسیار مشهور شده است. در طب سنتی از این گیاه برای گشاد کردن رگ های خونی، آرام کردن اعصاب و درمان تشنج استفاده می شود. علاوه بر این، این گیاه در برخی موارد برای معالجه انواع اختلالات تنفسی و گوارشی استفاده می شود.

هم برگ و هم گل این گیاه خوراکی بوده و معمولاً به صورت گیاه خشک شده و به شکل دمنوش و نوشیدنی از آن استفاده می کنند. گلبرگ های این گیاه را پس از پهن کردن زیر نور خورشید، در آب گرم ریخته و چای گیاهی بی نظیری را از آن دم می کنند.

از بذرهای گیاه گاوزبان نیز برای تهیه روغن گیاه گاوزبان استفاده می شود. این روغن را معمولاً به صورت موضعی روی موها و پوست می مالند. این روغن برای آرتروز و التهاب نیز مفید است.

ترکیبات شیمیایی گل گاوزبان

پژوهش‌های فیتوشیمیایی نشان داده‌اند گل گاوزبان دارای ترکیبات زیست‌فعال متعددی است. از اجزای زیست‌فعال آن می‌توان در صنایع غذایی و دارویی و آرایشی استفاده کرد. RA، فلاونوئیدها، آنتوسیانین و گاما اسید لینولئیک (γ-linolenic acid) و مقدار بسیار کمی از آلکالوئیدها از مهم‌ترین ترکیبات شیمیایی این گیاه هستند. اثرات آنتی‌اکسیدانی فلاونوئیدها و RA کاملا اثبات شده است.

تفاوت گل گاوزبان ایرانی  و گیاه گاو زبان اروپایی

گل گاوزبانیان دارای دو رده معروف در ایران هستند که شباهت زیادی با هم دارند و نباید آنها را اشتباه گرفت. گل گاو زبانی که از رده Echium است بیشتر در دامنه کوه‌های البرز می‌ روید و با گیاه گاو زبانی که از رده Borage است و بیشتر در اصفهان و آذربایجان و شهرهای دیگر ایران و کشورهای دیگر می‌ روید، متفاوت است. درست است که هر دو گیاه از تیره گاوزبانیان هستند؛ ولی از نظر رده با هم متفاوت‌ می باشند. بیشتر پزشکان و داروسازان رده Echium را گل گاوزبان ایرانی و رده Borage را گیاه گاو زبان اروپایی می نامند. این دو گیاه علی رغم تفاوت هایی که دارند؛ شکل گل هایشان کمی شبیه به هم است.

گیاه گاوزبان چه فوایدی برای بدن دارد؟

 کاهش التهاب

برخی تحقیقات نشان داده اند که گیاه گاو زبان ممکن است دارای خواص ضد التهابی قدرتمندی باشد. طبق نتایج یک مطالعه آزمایشگاهی و حیوانی، این گیاه برای محافظت از بدن در برابر آسیب اکسیداتیو سلولی مفید است. این آسیب می تواند به ایجاد التهاب کمک کند.

یک مطالعه دیگر که روی حیوانات انجام شد نیز نشان داد که استفاده از گیاه گاو زبان باعث کاهش علائم مرتبط با التهاب می شود.

علاوه بر این، یک مطالعه که بر روی ۷۴ نفر انجام شد نیز نشان داد که مصرف مکمل خوراکی این گیاه به مدت ۱۸ ماه علائم آرتریت روماتوئید را کاهش می دهد. آرتریت روماتوئید یک نوع اختلال التهابی است که باعث ایجاد تورم و درد در ناحیه مفاصل میگردد.

 درمان آسم

مطالعات متعددی نشان داده اند که گیاه گاو زبان با کاهش التهاب و تورم در مجاری تنفسی می تواند به تسکین علائم آسم کمک کند. در یک مطالعه، مصرف کپسول حاوی روغن گیاه گاو زبان  به صورت روزانه به مدت ۳ هفته، باعث کاهش سطح التهاب در ۳۷ فرد مبتلا به آسم خفیف شد.

یک مطالعه ۱۲ هفته ای دیگر نیز که بر روی ۴۳ کودک انجام شد نشان داد که مصرف مکمل حاوی روغن این گیاه به همراه ترکیبی از مواد دیگر مانند روغن ماهی، ویتامین ها و مواد معدنی، باعث کاهش التهاب و علائم آسم می شود.

از طرف دیگر، یک مطالعه که بر روی ۳۸ نفر انجام شد نشان داد که مصرف ۵ میلی لیتر عصاره گیاه گاو زبان آن هم ۳ بار در روز علائم آسم را بهبود بخشیده اما در مقایسه با گروه کنترل باعث کاهش التهاب نشده است.

بنابراین، به تحقیقات بیشتری برای ارزیابی چگونگی تأثیر عصاره این گیاه بر روی آسم و التهاب نیاز داریم.

 سلامت پوست

گیاه گاو زبان حاوی مقدار زیادی اسید گاما لینولنیک اسید (GLA) است. این ماده شیمیایی یک اسید چرب است که برای ساختار و عملکرد پوست ضروری است. روغن این گیاه نیز دارای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی است و می تواند به بهبود زخم کمک کرده و  پوست را ترمیم کند.

برخی از تحقیقات نشان داده اند که گاو زبان ممکن است برای چندین بیماری پوستی شایع از جمله درماتیت آتوپیک، که نوعی اگزما است، مفید باشد.

در یک مطالعه، پوشیدن لباس زیر  آغشته به عصاره این گیاه به مدت ۲ هفته، به طور قابل توجهی قرمزی و خارش را در ۳۲ کودک مبتلا به درماتیت آتوپیک بهبود بخشیده است.

فشار خون و قلب

مقادیر بالای آنتی اکسیدان های موجود در گل گاوزبان باعث بهبود گردش خون می شود که فشار خون بالا را درمان کرده و خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را کاهش می دهد.

 استرس، اضطراب و افسردگی

گل گاوزبان یکی از بهترین گیاهان دارویی برای تقویت اعصاب است و به دلیل خواص شادی آور و آرام بخش طبیعی که دارد به درمان استرس، اضطراب و افسردگی کمک می کند.

تحقیقات نشان داده که دمنوش گل گاوزبان به دلیل خواص آرام بخش طبیعی که دارد، می تواند بی خوابی شبانه را درمان کند.

عوارض جانبی احتمالی ناشی از مصرف مکمل این گیاه

مانند بسیاری از روغن های گیاهی، روغن گیاه گاو زبان را نباید به صورت خوراکی مصرف کرد. این روغن فقط مخصوص مصرف موضعی است. قبل از استفاده، حتما این روغن را با یک نوع روغن حامل مانند روغن نارگیل یا آووکادو رقیق کنید تا از تحریک شدن پوست جلوگیری شود. به همین منظور باید مقدار کمی از این روغن را روی پوست خود بمالید و هرگونه عوارض جانبی آن را تحت نظر بگیرید.

همچنین می توانید مکمل خوراکی این گیاه را در بسیاری از فروشگاه های بهداشتی و داروخانه ها پیدا کنید. دوز معمولی که توصیه می شود ۳۰۰ الی ۱۰۰۰ میلی گرم در روز است.

برگ های خشک شده این گیاه یا چای کیسه بسته بندی شده آن نیز در فروشگاه ها موجود است. این مواد را در آب داغ ریخته تا پس از ۵ دقیقه یک فنجان چای تسکین دهنده در اختیار داشته باشید.

مکمل گیاه گاوزبان ممکن است با عوارض گوارشی خفیفی مانند گاز، نفخ و سوء هاضمه همراه باشد. در موارد نادر نیز مصرف دوز بالای روغن این گیاه باعث عوارض جانبی از جمله تشنج می شود.

این گیاه ممکن است با برخی از داروها از جمله رقیق کننده های خون نیز در تداخل باشد.

سایر عوارض

به خاطر داشته باشید که گیاه گاوزبان حاوی آلکالوئیدهای پیرولیزیدین (PA) نیز می باشد. آلکالوئیدها ترکیباتی هستند که برای کبد سمی بوده و ممکن است در رشد سرطان نقش داشته باشند. با این حال، این ترکیبات بیشتر در حین پردازش از بین می روند. بنابراین معمولا مکمل های این گیاه حاوی این ترکیبات سمی نیستند.

البته ناگفته نماند که مکمل ها توسط FDA تنظیم نمی شوند. به همین دلیل، بهتر است محصولی را خریداری کنید که کیفیت آن توسط یک مرجع معتبر مورد آزمایش قرار گرفته است.

علاوه بر این، افرادی که مشکل کبدی دارند یا زنانی که باردار هستند و یا کودک شیر می دهند، نباید از گیاه گاوزبان استفاده کنند. در نهایت هم اگر داروی خاصی مصرف می کنید و یا به یک نوع بیماری زمینه ای مبتلا هستید، قبل از مصرف حتما با متخصص مشورت کنید.

خلاصه آنچه که در این مقاله خوانده اید

گاوزبان یک گیاه دارویی است که با فواید قدرتمند زیادی همراه است. به طور خاص تحقیقات نشان داده اند که گیاه گاوزبان باعث کاهش التهاب، بهبود سلامت پوست و کاهش علائم آسم می شود.

با این وجود، استفاده از مکمل این گیاه فقط باید تحت نظر پزشک انجام شود. در ضمن محصولاتی را انتخاب کنید که عاری از PA هستند و قبل از مصرف آنها با یک متخصص مشورت کنید. به خصوص اگر دارو مصرف می کنید یا بیماری زمینه ای دارید.